Postblokkade: tijd voor een onderhoudsbeurt

Wsnp Periodiek februari 2014, nummer 7

Geert Benedictus

1. Inleiding

Kunt u zich de tijd van de ‘koude oorlog’ nog voorstellen? Dat de Russische spionnen de post uit de brievenbussen moesten hengelen om aan informatie te komen? Neem dan deze tijd. Op het moment dat dit artikel wordt geschreven lezen Obama en vermoedelijk ook de Chinezen mee. Daar waar de wereld van spionage en contra-spionage met zijn tijd meegaat, moeten curatoren en bewindvoerders het nog steeds doen met het aloude artikel 99 Fw, dat de postblokkade regelt. Wat is het doel van de postblokkade en functioneert deze nog goed? Hoe spelen we in op nieuwe ontwikkelingen en hoe gaan we om met gegevens die via de elektronische weg worden verstrekt? Moeten we de transporteur van brieven nog langer aanspreken op een postblokkade?

Ontwikkelingen op het terrein van (tele)communicatie gaan razend snel. Het telegram en de telex bestaan al lang niet meer en de fax wordt bij ons kantoor eigenlijk alleen nog gebruikt voor verkeer met de rechtbank. De meeste correspondentie gaat via e-mail. We zien dat instellingen als banken, maar ook een aantal overheidsinstanties flinke slagen maken als het gaat om informatie- en documentenverwerking. Ook bewindvoerderskantoren staan niet stil. Tijdens de themabijeenkomst van de BBW over automatisering op 8 november 2013 bleek dat een aantal (grotere) bewindvoerderskantoren grote stappen maken op gebied van gegevens- en documentenbeheer. Een aantal bewindvoerderskantoren stuurt de privépost bijvoorbeeld elektronisch door naar de sanieten. De ‘papieren’ documenten worden gescand en dagelijks per mail verstuurd aan saniet.

2. Doel postblokkade

Saniet is verplicht om gevraagd en ongevraagd informatie te verstrekken aan de bewindvoerder voor zover van belang bij de sanering. Deze verplichting wordt de saniet via de schakelbepaling van artikel 327 Fw op grond van artikel 105 Fw opgelegd. De postblokkade staat echter los van deze informatieverplichting. Naast de informatie die saniet verplicht is te verstrekken, heeft de bewindvoerder ook zelf een taak informatie te vergaren en gegevens te controleren. Zie hiervoor ook G. Benedictus ‘Op jacht naar vermogen’, WP, 2010/01, p.3. Voor het uitvoeren van de taak als toezichthouder (controle) op saniet en beheer en vereffening van de boedel is het van belang dat de bewindvoerder kennis kan nemen van bankafschriften van de saniet, de opgaven van verzekeringsmaatschappijen, financiële jaaropgaven en overige stukken die zien op het vermogen. Behalve deze zakelijke poststukken neemt de bewindvoerder ongewild ook kennis van poststukken met een meer privékarakter. De eventuele inbreuk op de privacy en inbreuk op het briefgeheim (artikel 13 Grondwet) laat ik in dit artikel buiten beschouwing. Hiervoor zou ik u willen aanraden het proefschrift van J.C. van Apeldoorn, Insolventieprocedures en grondrechten, 2009, pagina 44-58, er op na te slaan. U kunt dit proefschrift eenvoudig downloaden via de site van de Universiteit van Tilburg.

3. Uitvoer postblokkade

In het toelatingsvonnis schuldsanering neemt de rechter conform artikel 287 lid 5 Fw op dat de bewindvoerder wordt gelast gedurende de eerste dertien maanden de aan saniet gerichte post te openen. De termijn kan op verzoek van de bewindvoerder door de rechter-commissaris worden verlengd. De griffier van de rechtbank dient op grond van artikel 293 lid 2 Fw onverwijld kennis te geven aan het postvervoerbedrijf of de postvervoerbedrijven die zijn aangewezen als universele postdienst alsmede de andere geregistreerde postvervoerbedrijven als bedoeld in de Postwet 2009. Dit laatste register bevat volgens opgave van de Autoriteit Consument & Markt op dit moment in totaal 119 postbedrijven. De geregistreerde postbedrijven variëren van bekende namen als PostNL en Sandd tot minder bekende postbedrijven als Reli Distributie uit Idsengahuizen en het postbedrijf van mevrouw T. van Leen uit Farmsum. Voor al deze bedrijven geldt dat de post van sanieten de eerste dertien maanden moet worden doorgestuurd naar de bewindvoerder. In de praktijk komt er bij de meeste postbedrijven weinig terecht van de toepassing van de postblokkade. Alleen PostNL voert de postblokkade redelijk goed uit. Van Sandd wordt zo nu en dan een poststuk ontvangen en van de overige postbedrijven wordt niks ontvangen. Althans dat is de situatie bij mijn eigen kantoor. Geconcludeerd kan worden dat de postblokkade slecht functioneert. Wie dwingt in geval van wanprestatie door één van die 119 postvervoerbedrijven af dat de postblokkade goed wordt toegepast? Is dit een taak van de Autoriteit Consument & Markt die een toezichttaak vervult, is het de rechtbank (griffie) die bericht over de blokkade of is het de bewindvoerder? Dit lijkt mij een belangrijk bespreekpunt in het periodieke overleg tussen Recofa en BBW.

4. Nieuwe ontwikkelingen

De nieuwe ontwikkelingen zijn tweeërlei. Enerzijds is de postmarkt geliberaliseerd, hetgeen de uitvoering van de postblokkade erg ingewikkeld maakt. Zie vorige paragraaf. Anderzijds zijn er technische ontwikkelingen op het gebied van elektronisch berichtenverkeer. Een belangrijk deel van de informatiestroom loopt via internet in plaats van via de reguliere post. De meeste sanieten ontvangen hun bankafschriften en financiële jaaropgaven digitaal. Steeds vaker werken instanties met elektronische postbussen. Denk hierbij aan sites in de zin van ‘mijn pensioen’ of ‘mijn zorgverzekering’, maar ook van ‘mijn overheid’. Deze laatste site staat nog in de kinderschoenen, maar kan uitgroeien tot de digitale brievenbus van alle lokale en landelijke overheden. Bij elektronische postbussen wordt de post niet bezorgd, maar kan de betrokkene de post zelf afhalen (downloaden). Evenals bij het afhalen van een fysieke brief gaat dit buiten elke vorm van postblokkade om.

5. Verleg de postblokkade van transporteur naar afzender

Stel dat alle e-mailverkeer, whatsappberichten, VoIP en Skype-berichten en vormen van communicatie die morgen worden uitgevonden via de bewindvoerder zouden lopen, dan is de informatiestroom onbeheersbaar. Ik zou er voor willen pleiten dat naast de reguliere postblokkade alle instanties die met saniet corresponderen over inkomsten en vermogen verplicht worden de bewindvoerder een kopie te verstrekken of via een elektronische postbus toegang te verstrekken tot die gegevens. De postblokkade dient aldus te worden uitgebreid of verlegd van de transporteur naar de afzender. Ook zou de bewindvoerder toegang moeten verkrijgen tot elk digitaal dossier, waar saniet zelf ook toegang heeft of kan verkrijgen. Hierbij zijn de belangrijkste digitale dossiers die van de belastingdienst en van de banken (toegang internetbankieren). Vanwege de controlerende functie van de bewindvoerder heeft directe toegang tot de dossiers de voorkeur boven het door saniet verstrekken van deze gegevens. De groep die hiertoe verplicht kan worden is beperkt en qua automatisering is het haalbaar.

6. Conclusie

De aloude postblokkade voldoet niet meer aan haar doel, onderhoud aan het systeem is hoog nodig. Via de postblokkade wordt nog maar een fractie van de informatie ingewonnen ten opzichte van enkele jaren terug. Ik pleit niet voor afschaffing van deze klassieke postblokkade want het blijft wel nodig dat de bewindvoerder naast de inlichtingenplicht van saniet kan beschikken over een controlemiddel. Een wetswijziging welke inhoudt dat naast de transporteur van informatie ook een afzender van informatie omtrent inkomen en vermogen verantwoordelijk wordt voor het informeren van de bewindvoerder zou een grote stap vooruit zijn. Dit informeren zou kunnen worden uitgevoerd door de bewindvoerder toegang te verstrekken tot de digitale dossiers die via het internetportaal worden aangeboden, te beginnen met de belastingdienst en de banken. Het opleggen van deze verplichting aan de afzenders is te prefereren boven het door saniet laten verstrekken van de gegevens. Door een dergelijke verplichting op te leggen aan de afzender van informatie over vermogen en inkomens van saniet worden toekomstige technologische ontwikkelingen ook beter gedekt. Het gaat uiteindelijk niet om de wijze van transport van informatie, maar om de informatie zelf.

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie is druk bezig met digitalisering en wijziging van de faillissementswet (zie Kamerstukken II 2012/13, 33.695, nrs. 1 en 3). Of wijziging van wetgeving op korte termijn gerealiseerd kan worden is de vraag. Een insolventieraad die bindende richtlijnen kan geven, zoals door prof.mr. B. Wessels tijdens de lezing op het 10-jarig bestaan van de BBW is bepleit, is ook nog niet direct ingevoerd. Misschien kan vanuit het automatiseringspotje van mr. Eric Boerma een initiatief worden genomen voor een digitale WSNP-postbus, waar belastingdienst, overheden en banken hun gegevens kunnen afgeven. Voor de periode dat de wetgever nog niks heeft geregeld, geldt ook hier dat de individuele bewindvoerder moet roeien met de riemen die hij/zij heeft.