Compensatie kinderopvangtoeslagaffaire en de Wsnp: situatie vanaf 20 april 2021

Zie ook het vervolgartikel: Compensatie kinderopvangtoeslagaffaire en de Wsnp: situatie vanaf 20 april 2021.

WSNP Periodiek augustus 2021, nr. 3

Christiane Koppelman

1. Inleiding

Mijn artikel over de toeslagenaffaire en de Wsnp in de Mei-uitgave van WP¹ eindigde met een naschrift over de brief van Staatssecretaris Van Huffelen (verder te noemen: de Staatssecretaris) van 20 april 2021 aan de Tweede Kamer². Het feit dat er sprake was van een naschrift wijst erop dat de ontwikkelingen in het dossier toeslagenaffaire zich ook wat betreft de Wsnp snel opvolgen. In de brief van 20 april 2021 bericht de Staatssecretaris dat in alle Wsnp-dossiers waarin is vastgesteld dat saniet recht heeft op de compensatievergoeding van € 30.000,-, naast kwijtschelding van de publieke schulden, een garantie wordt afgegeven dat de resterende (private) schulden worden betaald. Deze garantie zorgt ervoor dat de € 30.000,- niet in de Wsnp-boedel belandt. In dit artikel bespreek ik de diverse ontwikkelingen in het dossier toeslagenaffaire voor de Wsnp vanaf 20 april 2021.

2. Cijfers

Tot 22 juni 2021 hadden zich circa 42.000 ouders gemeld voor een compensatievergoeding. 19.000 ouders hebben de compensatievergoeding van € 30.000,- ontvangen. Ongeveer 26.000 ouders die zich vóór 15 februari 2021 hebben gemeld, hebben een lichte toets gehad. Circa 2.300 ouders kon een volledige integrale beoordeling worden geboden. Hiermee is de doelstelling zoals vermeld in de 3e Voortgangsrapportage van september 2020 wat betreft lichte toetsen gehaald, maar is in de integrale beoordelingen een achterstand opgelopen³. Op 7 juli 2021 was het de Staatssecretaris bekend dat op 514 gedupeerde ouders en 76 huidige toeslagpartners de Wsnp van toepassing is.⁴

3. Ontwikkelingen van invloed op Wsnp’s

Sinds 20 april 2021 hebben Wsnp-bewindvoerders in diverse Wsnp’s waarin is vastgesteld dat saniet recht heeft op de Catshuisregeling⁵ (compensatievergoeding van minimaal € 30.000,-) een brief van de Staatssecretaris ontvangen waarin de garantie wordt gegeven dat de Belastingdienst Toeslagen de schulden die onder de werking van de schuldsaneringsregeling van de specifieke saniet vallen, zal betalen. In die brief wordt de Wsnp-bewindvoerder verzocht, nu betaling van de schulden is gegarandeerd, de compensatievergoeding niet in de boedel te laten vallen, maar ter vrije besteding aan saniet te laten. Dit geldt ook voor het tot op dat moment gespaarde op de boedelrekening. Dit saldo kan terug naar de saniet omdat het niet wordt gebruikt voor aflossing van schulden. Voor het salaris van de bewindvoerder wordt een aparte regeling getroffen waarop de bewindvoerder een beroep kan doen, zodat ook het salaris niet ten laste van het boedelsaldo hoeft te worden gebracht. Tenslotte wordt de Wsnp-bewindvoerder verzocht de verificatie van de schuldenlast in gang te zetten en de geverifieerde schuldenlijst ter betaling in te dienen bij Toeslagen. Nadat de Wsnp-bewindvoerder bericht heeft ontvangen dat de geverifieerde schuldenlast is betaald, kan de Wsnp door de rechtbank worden beëindigd.

Na de eerste zending brieven werden er in andere Wsnp’s brieven verstuurd zonder dat er een garantieverklaring voor betaling van de schulden in was opgenomen. Navraag bij de Belastingdienst Toeslagen door in ieder geval één Wsnp-bewindvoerder, werkzaam in het arrondissement Overijssel, heeft geleerd dat de garantiebrieven nog verstuurd moeten worden.

De Staatssecretaris heeft, vooruitlopend op wetgeving, de speciale (meer urgente) positie van gedupeerde ouders waarop de Wsnp van toepassing is, vastgelegd in het Besluit compen­satie schuldentrajecten (verder te noemen: het Besluit), dat op 2 juni 2021 in werking is getre­den⁶. In het Besluit gebruikt de Staatssecretaris de term compensatie voor het bedrag waarmee de geverifieerde schuldenlast en het salaris van de bewindvoerder wordt afgelost en betaald. De compensatievergoeding van € 30.000,- wordt forfaitaire tegemoetkoming genoemd.

Degene die recht heeft op het forfaitaire bedrag van € 30.000,- komt voor compensatie in aanmerking. Dit geldt ook voor de partner die op het moment van uitbetalen toeslagpartner van de gedupeerde ouder is.⁷

In artikel 2.1.2 van het Besluit is de procedure voor aanvraag van de compensatie voor gedupeerden en hun partners in de Wsnp beschreven. De aanvraag moet in ieder geval bevatten:

- het bedrag van de vorderingen op de lijst van erkende schuldeisers;

- een berekening van de vergoeding van de bewindvoerder, waarbij ervan uit wordt gegaan dat de schuldsaneringsmaatregel minstens drie jaar heeft geduurd, verhoogd met € 543,-, exclusief omzetbelasting.

De Belastingdienst Toeslagen zal volgens het Besluit binnen vier weken bij beschikking op de aanvraag beslissen en vervolgens uiterlijk vier weken na dagtekening van de beschikking het in de beschikking vastgestelde bedrag aan de Wsnp-bewindvoerder overmaken.

Ook voor ex-partners van de oorspronke­lijke aanvragers van de kinderopvangtoeslag, op welke ex-partners de Wsnp van toepassing is, wordt aan een oplossing gewerkt. Als ex-partner in het kader van de toeslagenaffaire zal waarschijnlijk worden aangemerkt: de ex-part­ner die toeslagpartner was van de voormalige aanvrager (van de toeslag) voor tenminste één jaar na de eerste terugvordering en die ten tijde van de eerste herstelbetaling niet meer samen was met de aanvrager.⁸

In het Besluit is tevens bepaald dat ook ouders die zich (opnieuw) in het wettelijke schuldentraject bevinden omdat dit is ‘heropend’ door het ontvangen van het forfaitaire bedrag, voor deze compensatie in aanmerking komen. Ik ga ervan uit dat Staatssecretaris hiermee de situatie bedoelt dat de forfaitaire tegemoetkoming via het beginsel van de nagekomen bate alsnog aan de geverifieerde schuldeisers ten goede zou komen. ‘Heropening’ van een Wsnp is immers op grond van de Faillissementswet niet mogelijk. De precieze uitwerking van deze bepaling lijkt nog onbekend te zijn.

Voor het traject overnemen van schulden van gedupeerde ouders in de Wsnp en de Msnp is op 4 juni 2021 een speciaal loket geopend bij de Belastingdienst, te weten: Cap Inning, Postbus 100, 6400 AC Heerlen⁹ met als bijbehorend emailadres: cap.uht.wsnp.msnp@ belastingdienst.nl.¹⁰

In een Kamerbrief van 7 juli 2021 heeft de Staatssecretaris het stappenplan voor het afwik­kelen van schuldhulpverleningstrajecten, zoals dat in het Besluit is opgenomen, in detail uitgewerkt¹¹. Het stappenplan kent de volgende stappen:

• Stap 1: Garantstelling;
• Stap 2: Inventarisatie;
• Stap 3: Verificatie;
• Stap 4: Indienen;
• Stap 5: Uitbetalen.

Uit het stappenplan blijkt onder andere dat:

• de Wsnp-bewindvoerders van ouders die zijn gespecificeerd in het Besluit allen een garantstellingsbrief ontvangen;
• bij de Inventarisatie van te verifiëren schul­den uitdrukkelijk strafrechtelijke vorderin­gen, ontnemingsvorderingen, schadever­goedingen en fraudevorderingen niet wor­den meegenomen;
• de Wsnp-bewindvoerder de rechtbank dient te verzoeken een verificatievergade­ring te laten plaatsvinden. De Wsnp-be­windvoerder een aanvraag tot uitbetaling opstelt op basis van de geverifieerde schul­denlijst en de berekening van de vergoeding van de bewindvoerder;
• de Wsnp-bewindvoerder de aanvraag sa­men met de afschriften van de boedelreke­ning bij het speciaal hiervoor geopend loket moet indienen.
• indien er nog publieke schulden op de ge­verifieerde schuldenlijst staan, de Wsnp-bewindvoerder de beschikkingen van kwijt­schelding van deze schulden ontvangt.

Na betaling van de schulden kan de recht­bank het verzoek tot beëindiging van de Wsnp beoordelen en hierover beslissen.

4. Uitwerking voor de Wsnp-praktijk

Was in mijn artikel in WP van mei 2021¹² wachten nog het devies, inmiddels kan er vaak al actie worden ondernomen. Bij de Rechtbank Overijssel is in alle Wsnp’s waarin de compensatievergoeding van € 30.000,- is uitgekeerd en een brief van de Belastingdienst is ontvangen over de toekenning van de compensatievergoeding, de € 30.000,- aan saniet of, indien van toepassing, de beschermingsbewindvoerder, gelaten. De rechtbank heeft daarbij geen onderscheid gemaakt tussen Wsnp’s waarin slechts een brief aan saniet of de beschermingsbewindvoerder en niet aan de Wsnp-bewindvoerder is gestuurd of tussen Wsnp’s waarin wel of niet een garantieverklaring voor betaling van de schulden is afgegeven. Immers uit alle brieven van de Staatssecretaris en ook uit het Besluit blijkt eenduidig dat het de bedoeling is dat de compensatievergoeding buiten de Wsnp-boedel blijft en aan de saniet moet toekomen.

Dat de Belastingdienst brieven slechts aan saniet of de beschermingsbewindvoerder en niet aan de Wsnp-bewindvoerder toestuurt en de compensatievergoeding op de betaal-of leefgeldrekening (indien er sprake is van beschermingsbewind) stort, is niet juist, maar mag zolang de saniet de Wsnp-bewindvoerder hierover per ommegaande informeert, geen nadelige gevolgen hebben voor saniet. De rechtbank heeft wat betreft het overboeken van het reeds gespaarde boedelsaldo aan saniet of de beschermingsbewindvoerder wel een onderscheid gemaakt tussen Wsnp’s waarin wel een garantieverklaring en waarin deze (nog) niet aanwezig is. Bij het ontbreken van de garantieverklaring, is het boedelsaldo nog niet overgeboekt. Wel zijn sanieten, ook bij het ontbreken van de garantieverklaring, vrijgesteld van de sollicitatie- en arbeidsplicht en de verplichting van afdracht aan de boedel van inkomsten die uitstijgen boven het vrij te laten bedrag.

Aangezien de praktijk inmiddels heeft geleerd dat er zich in en na de Wsnp vele verschillende situaties bij toekenning van de compensatievergoeding kunnen voordoen, beperk ik me hier tot een aantal praktische handvaten voor de situatie dat de compensatie van € 30.000,- is uitgekeerd of is aangekondigd.

Voorop staat dat er dient te worden geverifieerd. Als dat nog niet is gebeurd en het einde van de materiële looptijd komt in zicht, dan zal de looptijd naar alle waarschijnlijkheid moeten worden verlengd om de verificatievergadering binnen de looptijd te laten plaatsvinden. Indien het einde van de materiële looptijd daar is en er is geverifieerd, dan kan de eindzitting plaatsvinden en de schone lei worden verleend als aan alle verplichtingen uit de Wsnp is voldaan. De slotuitdelingslijst dient, in afwachting van betaling door de Belastingdienst Toeslagen van de door de Wsnp-bewindvoerder ingediende aanvraag, te worden aangehouden.

Als de materiële looptijd nog lang niet is verlopen, dient er eveneens te worden geverifieerd, maar kan er door de saniet, nadat de Belastingdienst Toeslagen de ingediende aanvraag heeft betaald, ook worden gekozen voor tussentijdse beëindiging op grond van artikel 350 lid 3 sub a Faillissementswet (de vorderingen ten aanzien waarvan de schuldsaneringsregeling werkt, zijn voldaan). Voorwaarde is wel dat er geen sprake is van schulden die door de Belastingdienst Toeslagen zijn uitgesloten van betaling. Als betaling door de Belastingdienst Toeslagen niet tijdig voor het eindigen van de materiële looptijd van drie jaar kan plaatsvinden, is tussentijdse beëindiging mijns inziens geen optie, omdat in dat geval de materiële looptijd zou moeten worden verlengd om tussentijds te kunnen beëindigen. Het voordeel van tussentijdse beëindiging op grond van artikel 350 lid 3 sub a Faillissementswet ten opzichte van beëindiging met een schone lei, is dat saniet binnen 10 jaar na het einde van de Wsnp opnieuw in aanmerking kan komen voor Wsnp. Nadeel van tussentijds beëindigen, dus zonder verlening van de schone lei, is dat als zich na het eindigen van de Wsnp nog een schuldeiser meldt die niet is geverifieerd, deze schuldeiser als hij kan aantonen dat hij voor verificatie in aanmerking zou zijn gekomen, alsnog moet worden betaald. Vraag is hoe de Belastingdienst Toeslagen hiermee zou omgaan. De Belastingdienst Toeslagen heeft zich niet uitgelaten over de wijze waarop de Wsnp, nadat de schulden zijn voldaan, moet eindigen. Daarmee heeft de Belastingdienst Toeslagen de deur open gelaten voor het ontstaan van de hier genoemde situatie waarbij er nog een schuldeiser opduikt nadat de Wsnp tussentijds is beëindigd. Het ligt mijns inziens dan voor de hand dat de Belastingdienst Toeslagen ook deze schuldeiser voldoet.

Voor Wsnp’s van ex-partners, die in het kader van de toeslagenaffaire als ex-partner worden aangemerkt, geldt nog wel dat wachten het devies is. Het is immers nog niet duidelijk hoe de compensatie van de ex-partner eruit gaat zien. Van belang lijkt in ieder geval om ook in die Wsnp’s te verifiëren en als de schone lei is of wordt verstrekt, de ter inzagelegging van de slotuitdelingslijst aan te houden.

5. Slotopmerkingen

In dit artikel heb ik me geconcentreerd op de compensatievergoeding van € 30.000,-, oftewel op de Catshuisregeling, omdat deze vergoeding veruit het meest voorkomt. Bij de Rechtbank Overijssel is er sprake van één Wsnp waarin sanieten reeds in december 2020, dus voor het bestaan van de Catshuisregeling, op grond van een integrale beoordeling, meer dan een ton aan compensatievergoeding hebben ontvangen. Lange tijd is onduidelijk geweest of deze compensatievergoeding voor een deel moest worden aangewend voor aflossing van niet-kwijtgescholden publieke schulden, maar uiteindelijk heeft de Belastingdienst Toeslagen bericht dat sanieten de compensatievergoeding in zijn geheel mogen behouden en dat de resterende schulden door de Belastingdienst Toeslagen zullen worden betaald. Uit de berichtgeving van de Belastingdienst omtrent deze Wsnp maak ik echter op dat dit niet zonder meer in elke Wsnp waarin een integrale beoordeling heeft plaatsgevonden, het geval is.

Overigens is ook in gevallen waarin de Catshuisregeling is toegekend, indien gewenst nog steeds integrale beoordeling mogelijk. Deze gedupeerde ouders kunnen zich bij de Belastingdienst Toeslagen melden met het verzoek alsnog een integrale beoordeling te laten plaatsvinden¹³.

Geconcludeerd kan worden dat inmiddels van de regelgeving betreffende de toeslagenaffaire en de Wsnp een belangrijk deel door de betrokkenen in de praktijk toepasbaar is gemaakt, maar dat er ook nog veel onduidelijk is en verder moet worden uitgewerkt. In de volgende uitgave van WP in november 2021 hoop ik te kunnen berichten dat het merendeel van de vraagstukken inmiddels is uitgekristalliseerd.

Voetnoten

Christiane Koppelman, ‘Compensatie kinder­opvangtoeslagaffaire en de Wsnp: een update’, WP, 2021/02, p. 2 ev.

1. 2021-0000078245, Uitbetaling en over­nemen schulden voor ouders in de Msnp en Wsnp (Kamerstukken II 2021/21, 31 066, nr. 812).
2. 7e Voortgangsrapportage Kinderopvangtoe­slag, 22 juni 2021, p. 2 t/m 4.
3. 2021-000133265, Kamerbrief stappen­plan voor het afwikkelen van schuldhulpverleningstrajecten.
4. Toeslagen. Besluit forfaitair bedrag en verrui­ming compensatieregeling (Catshuisregeling Kinderopvangtoeslag). Directoraat-generaal Belastingdienst/Corporate Dienst Vaktech­niek. Besluit van 18 maart 2021, nr. 2021- 30659, Staatscourant 2021, 14691.
5. Toeslagen. Besluit compensatie gedupeerden in schuldentraject. Directoraat-generaal Toesla­gen, Staatscourant 2021, 28303.
6. De toeslagpartner in de zin van artikel 3 Wet Awir (echtgenoot en partner op basis van notarieel samenlevingscontract).
7. 7e Voortgangsrapportage Kinderopvangtoe­slag, 22 juni 2021, p. 15.
8. www.bureauwsnp.nl, Stand van zaken versnelde uitbetaling gedupeerde ouders.
9. Beroepsvereniging Bewindvoerders WSNP (BBW), nieuwsbrief juli 2021, nummer 1, Update KOT-affaire voor Wsnp-zaken.
10. 2021-0000133265, Kamerbrief stappenplan voor het afwikkelen van schuldhulpverle­ningstrajecten.
11. Christiane Koppelman, ‘Compensatie kinder­opvangtoeslagaffaire en de Wsnp: een update’, WP, 2021/2, p. 2 ev.
12. 2021-0000084509 stand van zaken Catshuisregeling, p. 11.