Wsnp en beschermingsbewind: hoe gaat dat samen?

1. Beschermingsbewind als vereiste voor schuldsanering?

Een schuldenaar kan tot de schuld saneringsregeling slechts worden toegelaten als aannemelijk is dat hij de verplichtingen die daaruit voortvloeien naar behoren zal nakomen. Hij moet de bewindvoerder inlichtingen omtrent zijn financiële situatie verschaffen, zoveel mogelijk baten voor de boedel verwerven, voorkomen dat er nieuwe bovenmatige schulden ontstaan en het inkomen boven het vrij te laten bedrag afdragen aan de boedel¹. Het is aan de schuldenaar aannemelijk te maken dat hij zich aan deze verplichtingen zal houden. De Wsnp gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van de schuldenaar.

Als de schuldenaar van goede wil is maar er toch niet in slaagt rond te komen van zijn krappe beurs tijdens de schuldsanering zonder nieuwe schulden te laten ontstaan en te zorgen voor een juiste afdracht aan de boedel, kan budgetbeheer worden opgestart. Zijn er geestelijke of lichamelijke beperkingenwaardoor de schuldenaar niet aan die verplichtingen kan voldoen, dan kan beschermingsbewind worden aangevraagd. Soms is een van beide maatregelen al van kracht op het moment van het verzoek tot toelating tot de saneringsregeling. De Hoge Raad heeft in een recente uitspraak² onder meer geoordeeld dat de regeling van het bewind als bedoeld in art. 1:431 lid 1 BW niet meebrengt dat de beschermingsbewindvoerder de schuldenaar in rechte dient te vertegenwoordigen bij een verzoek tot toepassing van de schuldsaneringsregeling, en evenmin dat die schuldenaar slechts samen met de beschermingsbewindvoerder bevoegd is een zodanig verzoek in te dienen. Wel dient de beschermingsbewindvoerder door de rechter te worden opgeroepen teneinde te worden gehoord op een dergelijk verzoek indien het standpunt van de beschermingsbewindvoerder niet voldoende bekend is. In een uitspraak van diezelfde dag³ heeft de Hoge Raad geoordeeld dat hetzelfde geldt bij de behandeling van een rechtsmiddel tegen een beslissing tot tussentijdse beëindiging van de schuldsaneringsregeling op de voet van art. 350 Fw.

Kan de insolventierechter als voorwaarde tot toelating stellen dat beschermingsbewind wordt opgestart? Ik denk het niet. Het is niet aan de insolventierechter te beoordelen of de schuldenaar in een zodanige toestand verkeert dat beschermingsbewind kan, laat staan moet, worden opgelegd. De rechter kan zijn zorgen over de nakoming van de verplichtingen uiten en zo nodig zijn beslissing aanhouden om de schuldenaar in de gelegenheid te stellen zijn zaken zo te regelen dat hij aannemelijk maakt dat de schuldsanering succesvol zal verlopen.

Ook lopende de regeling kan de rechter-commissaris budgetbeheer of zelfs beschermingsbewind nodig achten, omdat er nieuwe schulden ontstaan of niet naar behoren wordt afgedragen aan de boedel en erop aandringen dat de schuldenaar budgetbeheer of beschermingsbewind aanvraagt. Doet de schuldenaar dat niet dan is dat op zich geen reden tot beëindiging van de regeling zou ik zeggen, wel als de geconstateerde problemen blijven bestaan.

Als vanwege lichamelijke of geestelijke beperkingen de noodzaak van beschermingsbewind aanwezig lijkt (en alleen dan!) verdient een aanvraag daartoe de voorkeur boven budgetbeheer; gaat de schuldenaar buiten de beschermingsbewindvoerder om verplichtingen aan dan kunnen die nog wel eens worden teruggedraaid, bovendien houdt de kantonrechter toezicht op het bewind.

Budgetbeheer zou een tijdelijke maatregel moeten zijn die bij voorkeur aan het eind van de regeling begeleid wordt afgebouwd. Het kan niet de bedoeling zijn budgetbeheer langer te laten voortbestaan dan noodzakelijk. Budgetbeheer naast beschermingsbewind is al snel too much.

2. Wie betaalt het beschermingsbewind?

De rechter-commissaris kan bij de berekening van het vrij te laten bedrag rekening houden met de aan budgetbeheer of beschermingsbewind verbonden kosten door een correctie toe te staan om de schuldenaar in staat te stellen die kosten te voldoen⁴. De kosten worden dan dus feitelijk gedragen door de schuldeisers. Een correctie in verband met budgetbeheer is dan ook slechts gerechtvaardigd als de noodzaak daartoe is gebleken, er geen voorliggende voorziening is (zoals bijzondere bijstand) en de maatregel in overleg met de rechter-commissaris is aangevraagd. Voor de kosten van beschermingsbewind zal meestal worden gecorrigeerd nu de noodzaak daartoe reeds is beoordeeld door de kantonrechter die het bewind heeft opgelegd.

3. Wie doet wat?

De Wsnp-boedel omvat alle goederen van de schuldenaar ten tijde van de toelating en alle goederen die hij gedurende de regeling verwerft. Alleen het vrij te laten bedrag valt buiten de boedel⁵. De regeling ziet op alle ‘oude schulden’: schulden die reeds bestonden ten tijde van de toelating of — kort gezegd — voortvloeien uit overeenkomsten van daarvoor!’⁶.

Bewindvoerders in de schuldsanering zijn zonder uitzondering professionals, dienen te beschikken over een certificering van de Raad voor de Rechtsbijstand en moeten daartoe jaarlijks PE punten halen. Ze staan onder toezicht van de rechter-commissaris met wie zij regelmatig contact hebben. Daarnaast houden veel rechtbanken kantoorgesprekken met bewindvoerders waarbij de algemene werkwijze van het kantoor wordt besproken.

Ook het beschermingsbewind ziet (uitzonderingen daargelaten) op het gehele vermogen van de schuldenaar. Artikel 60a en 60b Fw regelt de samenloop van beide regelingen maar in de praktijk gaat de beschermingsbewindvoerder over de besteding van het vrij te laten bedrag en de lopende lasten. Hij moet de saniet behoeden voor het laten ontstaan van nieuwe schulden en zorgen voor een juiste afdracht aan de boedel. Loopt dat mis, dan voldoet saniet niet aan zijn verplichtingen. De rechter-commissaris kan saniet dan oproepen voor een verhoor en als geen verbetering optreedt de regeling voordragen bij de rechtbank voor tussentijdse beëindiging⁷. Ook de beschermingsbewindvoerder moet voor die zittingen worden opgeroepen.

Maar zo ver zou het vaak niet moeten komen! De beide bewindvoerders moeten goed op de hoogte zijn van elkaars taken en bevoegdheden. Bij problemen moeten ze niet naar elkaar wijzen maar in het belang van de schuldenaar en zijn schuldeisers met elkaar in overleg tot oplossingen zien te komen. Heeft de beschermingsbewindvoerder vragen of opmerkingen over het door de Wsnp bewindvoerder berekende vtlb dan moet hij de telefoon pakken en dat met de ander bespreken. Loopt het niet goed met de afdracht of blijken er nieuwe schulden te zijn ontstaan dan moet de Wsnp bewindvoerder de ander aan zijn jasje trekken.

Natuurlijk kunnen ook de rechtercommissaris en de kantonrechter worden ingeschakeld om uit een impasse te komen. Zij kunnen elkaar voorlichten over ontwikkelingen in ‘hun’ procedure en met elkaar overleg voeren over mogelijke oplossingen.

4. Conclusies en stellingen

1. Beschermingsbewind kan geen voorwaarde zijn voor toelating tot de Wsnp.
2. Als lichamelijke of geestelijke beperking daartoe aanleiding geeft geniet beschermingsbewind de voorkeur boven budgetbeheer.
3. Waar nodig moeten de kantonrechter en de rechter-commissaris onderling overleg voeren over concrete Bewindvoeringen om de zaak vlot te trekken.

Voetnoten

* Marie-José Geradts is rechter-commissaris insolventie in de rechtbank Amsterdam. De tekst is een bewerking van de bijdrage voor het minisymposium ter gelegenheid van de pensionering van mr. PA. Huidekoper als kanton rechter.

1. Artikel 288 Fw.
2. Hoge Raad 25 mei2012, UN BV4OIO.
3. Hoge Raad 25 mei2012, LJN.BV4021.
4. Artikel 295 lid 3 Fw. Zie ook het rapport van de Recofa werkgroep vtlb berekening, par 419.2.
5. Artikel29S Fw.
6. Artikel299 Fw.
7. Artikel 350 Fw.