Bewindvoerder Wsnp: een zolderkamerberoep?

WSNP Periodiek augustus 2013, nr. 3

Geert Benedictus

Over enkele maanden vieren we het 15-jarig bestaan van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen. Ons blad zal hier ook de nodige aandacht aan besteden. Een onderwerp dat vanaf het begin van de regeling actueel is, is het verdienmodel van de bewindvoerder. Afhankelijk van het type zaak (particulier of ondernemer) ligt de vergoeding tussen de € 83 en € 109 per maand per zaak. Door de overheidssubsidie is de schuldsaneringsregeling voor de honorering afhankelijk van politiek en ambtenarij. Elke branche die afhankelijk is van de overheid heeft een lobbyapparaat in Den Haag. Kijk maar eens naar de NVVK, een organisatie met een effectief lobbyapparaat. Die lobby heeft gezorgd voor budgetten voor schuldhulpverlening als zandkorrels in de woestijn die niemand kan of wil tellen. Daarnaast heeft de NVVK dankzij haar lobby invloed op regelgeving. Aan de honorering en het verloop hiervan is te zien dat het de bewindvoerdersbranche ontbreekt aan een effectieve lobby.

Recentelijk is nog een groot opgezet onderzoek naar tijdbesteding bij bewindvoerders mislukt doordat men verzuipt in details waar men zelf niks van begrijpt. Als ondernemer heb ik binnen een kwartier (letterlijk) de kostprijs per zaak uitgerekend, zowel in uren als in geld uitgedrukt. De kostprijs is sterk afhankelijk van de kantoororganisatie en het volume. Met name als de bewindvoerderorganisatie groter wordt en zich gaat professionaliseren, komt men niet uit met de bestaande vergoedingen. Als een ondernemer financieel niet uitkomt, is de automatische gedachte uitbreiding van het volume. Dit is een valkuil. Als de vergoeding structureel te gering is, slaat vergroting van volume als een boemerang terug. De enige manier om als groter kantoor te overleven is door additionele vergoedingen te verkrijgen. Het alternatief is om met 140 km per uur over de snelweg te jagen en zoveel mogelijk verkeersborden te vermijden. Kantoren die hier geen keuze in hebben, komen in de problemen. De praktijkvoorbeelden zijn bekend.

Het beroep van bewindvoerder is hard werken en lange dagen maken. Als een Wsnp-bewindvoerder voor financiële zekerheid gaat, dan moet hij of zij vooral niet de zolderkamer verlaten. Zolang je je beroep vanaf de zolderkamer verricht en de kosten laag kunt houden is het bedrijfsrisico te overzien. Zodra een bewindvoerderorganisatie de zolderkamer verlaat, personeel aanneemt en een professionele organisatie probeert op te bouwen spelen bedrijfsrisico’s als volume en kostprijs.

Een bewindvoerderorganisatie heeft het omzetvolume maar beperkt in de hand. In onze branche hebben we maar één leverancier: de rechtbank. Van collega’s in den lande hoor ik wel eens van vreemde bewegingen in het benoemingsbeleid van rechtbanken. Bewegingen die direct het omzetvolume van het individuele kantoor raken. Een ander bedrijfsrisico van bewindvoerders die de stap van zolderkamer naar een grote kantoororganisatie hebben genomen, is de benoeming op bewindvoerderniveau in plaats van benoeming van de bewindvoerderorganisatie. Het komt regelmatig voor dat een bewindvoerder na genoten opleiding en opbouw van een portefeuille zelf zijn zolderkamer in gebruik neemt. Een organisatie die het volumerisico voor bewindvoerderorganisaties goed heeft begrepen is de Raad voor Rechtsbijstand. Door destijds een benoemingenstop voor bewindvoerderorganisaties af te kondigen en de ontwikkelingen goed in de gaten te houden, is deze organisatie zich bewust van haar verantwoordelijkheid jegens de branche.

Tot voor kort kwamen de kosten van een schuldsanering voor een groot deel voor rekening van de overheid. Naast de rechtbankkosten bestaat de overheidsbijdrage uit een subsidie per zaak aan bewindvoerders. Deze subsidie wordt binnenkort (vermoedelijk per 1 oktober 2013) vervangen door een nieuwe AMvB die voorziet in betaling van dit bedrag vanuit de boedel. Is het boedelactief niet toereikend voor betaling van het bewindvoerdersalaris, dan vergoed de overheid het tekort. Hoewel ik dat niet kan staven met stukken, heb ik mij ooit eens laten voorrekenen dat de rechtbankkosten per schuldsanering ca. € 800,- bedragen. Mocht dit bedrag juist zijn, dan worden de rechtbankkosten van een sanering waar een slotuitdelingslijst wordt gedeponeerd al voor 70% gedekt door het griffierecht van € 581,-.

Het minder afhankelijk zijn van overheidsfinanciën geeft onze branche kansen. Een verhoging van de bewindvoerdervergoeding gaat niet meer direct ten laste van de overheid. De bestaande wet- en regelgeving geeft de rechtbank voldoende mogelijkheid voor het verstrekken van extra vergoedingen aan bewindvoerders. Zie ook Berend Engberts, ‘Vergoedingen en extra salaris voor de bewindvoerder’, WP, 2011/01 p.26 e.v.

In het toekennen van extra salarissen zijn de verschillen tussen de rechtbanken erg groot. De meeste rechtbanken zijn erg star in het verstrekken van extra vergoedingen aan bewindvoerders, dit terwijl artikel 320 Fw en de AmvB, die de vergoeding voor bewindvoerders regelt, alle ruimte geeft voor een vergoeding boven het nominale deel. Nodig is dat alle betrokken partijen, ik noem hierbij naast Recofa de Raad voor Rechtsbijstand, Ministerie van Veiligheid en Justitie en de beroepsorganisatie BBW, erover nadenken welk profiel een bewindvoerdersorganisatie dient te hebben en hoe we de volgende 15 jaar willen ingaan. Wordt het beroep van bewindvoerder (met alle respect voor het individu) in de toekomst nog alleen uitgevoerd door de secretaresse van de curator, door de omgeschoolde hulpverleenster van de kredietbank, de ZZP-er vanuit de zolderkamer? Of geven we de branche de mogelijkheid zich professioneel te ontwikkelen? Naast de algemene bewindvoerderspraktijk zou je kunnen denken aan specialisatie zoals MKB-bewindvoerders en het indelen van bewindvoerders in verschillende ervarings- en kenniscategorieën. Met dat laatste is al een begin gemaakt door de Raad voor Rechtsbijstand. Aan de bewindvoerders die in aanmerking willen komen voor ‘toevoegingen’ worden speciale eisen gesteld met betrekking tot kennis en ervaring. We hoeven de zolderkamer niet te vervangen door een kantoor aan de Zuidas, maar onze beroepsgroep dient zich wel professioneel te kunnen ontwikkelen.