Bureau Krediet Registratie (BKR) en de Wsnp

WSNP Periodiek november 2019, nr. 4

Margreet van Bommel

1. BKR registraties

Op grond van artikel 4:32 lid 1 Wft is een kredietverstrekker verplicht deel te nemen aan een stelsel van kredietregistratie. Het Centraal Krediet Informatiesysteem (CKI) is een dergelijk stelsel, dat door het (Stichting) Bureau Krediet Registratie (BKR) wordt bijgehouden. Op verzoek van de kredietverstrekkers registreert het BKR alle kredieten (bijvoorbeeld een lening of hypotheek) die kredietnemers aangaan. Een kredietverstrekker heeft toegang tot deze gegevens en toetst de financiële situatie en achtergrond bij het BKR indien een persoon een nieuwe lening of hypotheek aanvraagt. Na de beëindiging van het krediet blijven de kredietgegevens nog vijf jaar bewaard en zichtbaar. Doel van het BKR is het bevorderen van een maatschappelijk verantwoorde financiële dienstverlening. Daarbij wil het BKR consumenten behoeden voor overkreditering en andere financiële problemen. Daarnaast levert het BKR voor haar zakelijke klanten een bijdrage aan het beperken van de financiële risico’s bij kredietverlening en aan het voorkomen van misbruik en fraude.²

Als een kredietnemer zijn betalingsverplichting niet nakomt, dan verandert de ‘positieve registratie’ in een ‘negatieve registratie’. De kredietverstrekker of bank waar de lening mee is aangegaan, plaatst een codering achter de lening of hypotheek als een bedrag niet wordt betaald of als er andere bijzonderheden zijn. Andere kredietverstrekkers kunnen dan zien dat de betalingsverplichtingen niet zijn nagekomen. Er volgt een herstelmelding indien er geen betalingsachterstanden zijn. Achterstands- en herstelmeldingen blijven ook vijf jaar zichtbaar. Na deze bewaartermijn worden de gegevens automatisch verwijderd.

Op de website van het BKR wordt bij de coderingen de volgende uitleg gegeven:

2. Oneens met een codering bij het BKR

Op de website van het BKR kan men een inzageverzoek doen om te weten hoe men bij het BKR geregistreerd staat. Sinds vorig jaar is die informatie gratis. Als de kredietnemer het oneens is met de registratie of codering dan moet de kredietnemer dat met de schuldeiser bespreken en verzoeken tot het wijzigen van de gegevens bij het BKR over te gaan. Het BKR wijzigt dus niet zelf de gegevens maar alleen op verzoek van de kredietverstrekker. Indien de kredietverstrekker het niet eens is met het verzoek van de kredietnemer dan kan de kredietnemer de volgende stappen ondernemen:

• klacht voorleggen aan de BKR-geschillencommissie of KiFiD;
• op grond van een onrechtmatige daad een vordering instellen bij de civiele rechter of, indien sprake is van spoedeisend belang, een kort geding procedure aanhangig maken;
• binnen zes weken via een verzoek bij de rechter op basis van art. 35 Uitvoeringswet AVG (voorheen Wet bescherming persoonsgegevens) neerleggen.

Uit de uitspraken van de geschillencommissie en de rechterlijke uitspraken valt op te maken dat de registratie proportioneel moet zijn. Zo heeft de Hoge Raad in het Santanderarrest¹ bepaald dat de Wbp (thans AVG) moet worden uitgelegd in overeenstemming met art. 8 EVRM en dat de registratie bij het BKR moet voldoen aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. De inbreuk op de belangen van betrokkene mag niet onevenredig zijn in verhouding tot het met de verwerking te dienen doel (proportionaliteit), en dat dit doel in redelijkheid niet op een andere, voor de betrokkene minder nadelige, wijze kan worden verwezenlijkt (subsidiariteit). Dit betekent dat de kredietverstrekker bij een verzoek tot verwijdering van een negatieve BKR-registratie een belangenafweging moet maken tussen de belangen van de consument (bijvoorbeeld om een hypotheek te kunnen verkrijgen) en de belangen van de kredietverstrekker om financiële risico’s te beperken en de consument te behoeden voor overkreditering.

3. Schone lei en de BKR-notering

Zodra een saneringstraject gestart wordt, zal (indien dat nog niet is gebeurd) het gehele krediet opgeëist worden. Dit zal leiden tot plaatsing van een code 2 bij het BKR, oftewel een negatieve BKR-registratie. Wanneer een debiteur het Wsnp-traject heeft doorlopen en een schone lei verleend krijgt, zal er door de kredietverstrekker een code 3 geplaatst worden bij het BKR met daarbij een werkelijke einddatum op de datum dat de schone lei is verleend. Vanaf die einddatum duurt het nog vijf jaar voordat de notering van code 3 verwijderd wordt.

Uit het Algemeen Reglement van het BKR volgt dat deze aparte code-3 notering voor de kredietverstrekkers laat zien dat er geen financiële verplichtingen meer gelden ten opzichte van de beëindigde contracten. Mijn ervaring echter is dat personen die een Wsnp-traject achter de rug hebben en een schone lei hebben gekregen, het erg bezwaarlijk vinden nog steeds negatief bij het BKR geregistreerd te zijn. Zij ondervinden vaak hinder bij het aangaan van een nieuwe hypotheek of krediet waardoor zij toch weer financieel beperkt worden. Valt er iets te doen om van de negatieve BKR-notering af te komen? Sinds februari 2018 zijn er enkele (kort geding) uitspraken gepubliceerd over personen die de BKR-notering in hun voordeel hebben aangevochten². Hieronder worden vier uitspraken uitgelicht.

3.1 Vonnis kort geding 6 februari 2018³

Rechtbank Midden-Nederland heeft in deze zaak besloten dat ondanks het feit dat sprake was geweest van een problematische schuldensituatie, het gezien de situatie op dat moment en de belangen van eiseres niet langer redelijk was de registratie te handhaven.

Eiseres heeft in maart 2006 een krediet afgesloten bij Neckermann. Er ontstonden betalingsachterstanden waarna Vesting Finance de vordering heeft overgenomen van Neckermann. Vesting Finance registreert eiseres negatief in het CKI. Eiseres werd in 2014 toegelaten tot de Wsnp waarna zij op 21 augustus 2017 een schone lei heeft verkregen. Eiseres wilde een woning kopen met haar partner maar door de negatieve BKR-registratie konden zij en haar partner geen hypotheek afsluiten, terwijl zij daar tot 8 februari 2018 de tijd voor hadden. Er was dus sprake van een spoedeisend belang. Vesting Finance heeft het verzoek om de negatieve BKR-registratie te verwijderen afgewezen.

Volgens de rechter moest er een toetsing van het doel van de registratie aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit plaatsvinden. Op die wijze moest het belang van eiseres worden afgewogen tegen het achterliggende belang van handhaving van de registratie. Vesting Finance heeft aangegeven dat de einddatum op de registratie correct is gemeld na het doorlopen van het Wsnp-traject, en het verkrijgen van de schone lei. Volgens Vesting Finance dient eiseres vijf jaar na de einddatum aan te tonen dat zij financieel stabiel is. Daarnaast stelt Vesting Finance dat eiseres de vordering tot verwijdering van de registratie kort na de einddatum heeft ingesteld. Tevens zou er geen noodzaak voor eiseres en haar partner zijn om een woning te kopen.

Voor de rechter staat vast dat er in het verleden sprake is geweest van een problematische schuldensituatie en dat de negatieve BKR-registratie terecht is gemeld. Daartegenover staat echter dat eiseres het WSNP-traject succesvol heeft doorlopen en dat aan haar een schone lei is verleend. Volgens de rechter betekent dit dat eiseres aantoonbaar haar financiële verantwoordelijkheid kan nemen. De rechter is eveneens van mening dat eiseres en haar partner financieel stabiel zijn, aangezien zij beiden een vaste baan hebben. Daarnaast hecht de rechter waarde aan het feit dat eiseres de schuld alsnog volledig heeft voldaan op het moment dat zij op de hoogte raakte van de negatieve registratie. Daar was zij, vanwege de schone lei-verklaring, immers niet toe verplicht. Ook is het volgens de rechter aannemelijk dat alleen de negatieve BKR-registratie het afsluiten van de benodigde hypotheek in de weg staat, omdat het algemeen bekend is dat een negatieve BKR-registratie meebrengt dat een hypotheek niet, of slechts zeer moeilijk, kan worden afgesloten. De rechter oordeelt dat de vordering van eiseres toegewezen dient te worden. De negatieve BKR-registratie schiet het doel van kredietregistratie voorbij. De belangenafweging dient gemaakt te worden aan de hand van alle omstandigheden van het concrete geval. In dit geval had eiseres een groot belang bij verwijdering van de registratie, omdat het voldoende aannemelijk is dat het voor haar anders niet mogelijk is een hypotheek af te sluiten voor de door haar gekochte woning. De rechtbank veroordeelt Vesting Finance om de A2-codering onverwijld in het CKI van het BKR te verwijderen.

3.2 Vonnis kort geding 6 juli 2018⁴

Eiser kan geen hypotheek krijgen vanwege een negatieve registratie bij het BKR. In juni 2014 heeft eiser een schone lei gekregen. De bank heeft destijds bijna € 6.000,- moeten afboeken op haar vordering. Eiser heeft sindsdien geen schulden gemaakt. Andere schuldeisers hebben hun coderingen wel verwijderd. De bank is de enige die de codering handhaaft. De schulden waren destijds ontstaan omdat eiser werkloos was geraakt. De huidige situatie is stabiel. Hij heeft een vaste baan, een partner die ook een inkomen heeft en er is sprake van een gezonde financiële situatie. Eiser heeft er belang bij dat hij op korte termijn een woning kan kopen. Hij lijdt aan astma en kan vanwege vochtproblemen niet in zijn huidige huurwoning blijven wonen. De rechter beslist dat de bank binnen drie dagen de registratie moet verwijderen, op straffe van een dwangsom wanneer de bank in gebreke blijft.

3.3 Vonnis kort geding 30 november 2018⁵

Eiseres heeft op 16 juni 2004 een krediet afgesloten bij Vesting Finance. Op dit krediet zijn achterstanden ontstaan waarna de betalingsachterstand op 9 juni 2005 is geregistreerd in het CKI van het BKR. Op 6 oktober 2015 eindigt de Wsnp met een verlening van de schone lei. Eiseres stelt dat zij als gevolg van een negatieve BKR-registratie geen hypothecaire lening kan krijgen en dat zij op 14 december 2018 de koopovereenkomst zal moeten ontbinden als Vesting Finance de negatieve BKR-registratie niet heeft verwijderd.

De volgende factoren acht de rechter van belang: a) vast staat dat eiseres een zwaarwegend belang heeft omdat het alternatief van een huurwoning in de vrije sector niet alleen veel langer op zich zal laten wachten, maar vooral ook hogere maandlasten dan een koopwoning met zich zal brengen, b) eiseres heeft in de afgelopen 10 jaar een gedegen bestaan weten op te bouwen en verkeert in een heel andere, evenwichtigere (financiële) situatie dan destijds in 2004 het geval is geweest, c) er geen sprake meer is van een schuldenlast, d) eiseres al jaren fulltime werkt en daarbij een goed inkomen heeft opgebouwd en getrouwd is en e) er een tweede kind op komst is. De rechter oordeelt dat Vesting Finance in redelijkheid tot verwijdering van de negatie BKR-registratie moet overgaan.

3.4 Vonnis 15 juli 2019⁶

De rechter bepaalt dat de belangenafweging in dit geval in het voordeel van eiseres uitvalt omdat a) ervan uit moet worden gegaan dat de ex-man de schuld bij Defam is aangegaan, b) eiseres een Wsnp-traject heeft gevolgd waarbij de schuldeiser 100% is voldaan, c) na afronding van het Wsnp-traject gedurende twee jaar geen nieuwe schulden zijn ontstaan en d) eiseres voldoende heeft onderbouwd dat inmiddels weer sprake is van een stabiele financiële situatie. Daarnaast heeft eiseres er belang bij dat de BKR-registratie wordt verwijderd en heeft zij voldoende onderbouwd dat zij een belang heeft om te verhuizen. De rechtbank veroordeelt Defam tot het verwijderen van de BKR-registratie.

4. Meldingsplicht kredietverstrekkers

Interessant om te weten is dat in artikel 11 van het Algemeen Reglement CKI geregeld is dat de kredietverstrekker zo spoedig mogelijk, in ieder geval binnen vier weken, de relevante feiten, zoals achterstanden, herstelmeldingen en bijzonderheden die zich tijdens de overeenkomst voordoen, moet melden aan de Stichting BKR. Dat betekent dus dat na verlening van de schone lei, de schuldeiser hiervan binnen vier weken melding moet maken. Uit correspondentie die ik heb gelezen tussen een kredietverstrekker en een bewindvoerder is af te leiden dat het BKR bij wijze van sanctie een boete oplegt van € 50,- per registratie indien door de schuldeiser niet op tijd, dus binnen vier weken, wordt afgemeld. Het lijkt mij aan te bevelen dat de bewindvoerder, in het geval dat een schuldenaar de schone lei heeft verkregen, bij de eindbrief aan de schuldeisers tevens wijst op de verplichting een herstelmelding te doen bij het BKR.

5. Conclusie

Is een negatieve registratie bij het BKR een feit, dan duurt het lang voordat de consequenties daarvan zijn uitgewerkt. Zelfs na de toekenning van een schone lei aan het einde van het wettelijke traject blijft immers nog vijf jaar lang een negatieve codering bij het BKR zichtbaar. De strenge regelgeving voor de hypotheekverstrekking door banken maakt het gedurende die periode voor een ex-saniet praktisch onmogelijk om een (met behulp van een bank gefinancierde) koopwoning te verkrijgen. Dat is wat mij betreft onredelijk en onwenselijk. Een bewaartermijn die nota bene langer is dan het wettelijke traject zelf is onrechtvaardig voor wie met goed gevolg dit traject heeft doorlopen en aan wie een schone lei is toegekend.

Voetnoten

1. Hoge Raad 9 september 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ8097.
2. Zie in de rechtspraakrubriek van dit nummer de uitspraak van het Hof Amsterdam van 10 september 2019 waarbij het Hof heeft bepaald dat de aangevoerde gronden ontoereikend zijn om het verzoek tot verwijdering van het BKR-registratie in te willigen.
3. Rechtbank Midden-Nederland 6 februari 2018, ECLI:NL:RBMNE:2018:3644.
4. Rechtbank Oost-Brabant 6 juli 2018, ECLI:NL:RBOBR:2018:3290.
5. Rechtbank Midden-Nederland 30 november 2018, ECLI:NL:RBMNE:2018:6641.
6. Rechtbank Midden-Nederland 15 juli 2019, ECLI:NL:RBMNE:2019:3644.