In Perspectief. De verhouding tussen Wsnp-bewindvoerder en beschermingsbewindvoerder gedurende de schuldsaneringsregeling

WSNP Periodiek mei 2019, nr. 2

Helen Schoonbrood*

1. Inleiding

Er bestaan meerdere soorten (juridische) be­windvoerders in Neder­land, maar de twee soorten bewindvoerders die elkaar in de praktijk het meest kruisen zijn de beschermingsbewind­voerder en de Wsnp-bewindvoerder. Beiden worden benoemd door een rechtbank, zij het door verschillende sectoren, en ontlenen beiden hun bevoegdheden aan een andere wet. In de praktijk levert dit menigmaal (pittige) discus­sies op tussen de aangestelde bewindvoerders: wie heeft nu waar iets over te zeggen? In deze bijdrage beschrijf ik deze samenloop aan de hand van fictieve en praktijkvoorbeelden. Ik zal achtereenvolgens ingaan op de verschillen tus­sen de Wsnp-bewindvoerder en beschermings­bewindvoerder, de informatieverplichting van schuldenaar, de berekening van het vtlb en het ontstaan van nieuwe schulden.

2. Wsnp-bewindvoerder vs. beschermings­bewindvoerder

De Wsnp-bewindvoerder wordt door de rechter aangesteld op grond van de Faillisse­mentswet en vertegenwoordigt de gezamenlijke crediteuren ofwel de boedel. Een beschermings­bewindvoerder wordt door de rechter aange­steld op grond van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek en vertegenwoordigt de belangheb­bende in en buiten rechte indien het gaat om goederen die onder bewind zijn gesteld.

De Faillissementswet bepaalt dat zodra een verzoeker wordt toegelaten tot de wettelijke schuldsaneringsregeling, al hetgeen hij bezit of gedurende de regeling verkrijgt, onder de wer­king van de wettelijke schuldsaneringsregeling valt. Indien er al een beschermingsbewindvoer­der benoemd was, wordt diens bevoegdheid om over deze goederen te beschikken als het ware overgenomen door de Wsnp-bewindvoerder. Er kan immers slechts één bewindvoerder be­schikkingsbevoegd zijn. Van de Wsnp-boedel uitgezonderd zijn de goederen die de schulde­naar mag behouden, zoals een niet bovenmatige inboedel en het vrij te laten bedrag. Daarover blijft de blijft de beschermingsbewindvoerder beschikkingsbevoegd.

De Wsnp-bewindvoerder oefent zijn be­schikkingsbevoegdheid uit door de goederen, die daarvoor in aanmerking komen, ten gunste van de boedel op te eisen. In de meeste gevallen verloopt dit niet bijzonder formeel. De Wsnp-bewindvoerder inventariseert wat wel en niet in de boedel valt. Naar mijn ervaring verloopt een dergelijke ´boedelverdeling´ in de praktijk redelijk soepel, nu de wet en regels hieromtrent uitgekristalliseerd zijn. In de praktijk ontstaat nog wel eens discussie over het tijdens het minnelijk traject uit het vtlb gespaarde saldo en het saldo van een beheerrekening waar het inkomen op binnen komt en waarvan de vaste lasten worden afgeschreven. Beide saldi vallen in de Wsnp-boedel en dienen afgedragen te worden aan de Wsnp bewindvoerder. Om pro­blemen met lopende betalingsverplichtingen te voorkomen kan een rechter-commissaris ver­zocht worden een beslagvrije voet overeenkom­stig aankomende wetgeving bij bankbeslag vast te stellen. Dit is een beslissing die alleen een rechter-commissaris kan nemen. Ook bedra­gen gespaard uit bijzondere inkomsten waar een beslagverbod op rust, zoals kinderbijslag, of de WTCG of bijzondere bijstand, vloeien de boedel in, indien gespaard voorafgaand aan de toelating tot de schuldsaneringsregeling.

3. Informatieverplichting schuldenaar

De verplichtingen die op de schuldenaar rusten, zijn persoonlijk van aard. Het is de schuldenaar die zijn verplichtingen in persoon moet nakomen, en derhalve bij tekortkomingen ook als enige aangesproken kan worden.

Voor drie van de verplichtingen is de schuldenaar mede afhankelijk van de bescher­mingsbewindvoerder: (1e) de inlichtingen­verplichting, (2e) het niet laten ontstaan van nieuwe schulden en (3e) de afdrachtverplich­ting. Een beschermingsbewind wordt uitge­sproken door een kantonrechter, waarbij deze reeds heeft vastgesteld dat een belanghebbende niet ten volle in staat is zijn vermogensrechte­lijke belangen te behartigen. Zoals de Wsnp-bewindvoerder de boedel vertegenwoordigt, is de beschermingsbewindvoerder de wettelijk vertegenwoordiger van de belanghebbende en vertegenwoordigt hij deze in en buiten rechte. Dit levert in de praktijk in sommige gevallen problemen op, zeker als de beschermingsbe­windvoerder vanuit zijn perspectief zich op het standpunt stelt dat een schuldenaar zelf de inlichtingenverplichting moet nakomen. Vaak zijn schuldenaren wier goederen onder bewind zijn gesteld niet in staat hun admi­nistratie deugdelijk te voeren, waardoor in de nakoming van de informatieverplichting re­gelmatig gebreken ontstaan. Mijns inziens is de beschermingsbewindvoerder in dergelijke situaties aanspreekbaar en in voorkomend ge­val tevens aansprakelijk voor schade als gevolg daarvan. De beschermingsbewindvoerder dient immers een deugdelijke administratie te voeren en daarnaast voor betrokkene een gezonde fi­nanciële huishouding te voeren. Een financiële huishouding bestaat niet alleen uit het beheren van geld. Daartoe behoort ook het onderhou­den van contacten met derden die indirect of direct met financiën te maken hebben, waaron­der de Wsnp-bewindvoerder.

Wat nogal eens verwarring oplevert is dat elke Wsnp-bewindvoerder zelf bevoegd is te bepalen op welke wijze de inlichtingen aange­leverd moeten worden. De schuldenaar of, in diens plaats, de beschermingsbewindvoerder heeft zich hiernaar te schikken. Voor een soepel verloop is afstemming over de wijze van aanle­vering wel noodzakelijk.

In de praktijk kan het zinvol zijn om de be­schermingsbewindvoerder te vragen rekening en verantwoording af te leggen over het gevoer­de bewind, zowel bij aanvang van de schuld­saneringsregeling (vaststellen boedel) alsmede jaarlijks gedurende de regeling. De Wsnp-be­windvoerder moet vaststellen welk vermogen bij aanvang aanwezig is. Het komt echter regel­matig voor dat eventueel vermogen in aanloop naar de Wsnp reeds te gelde is gemaakt. Door het opvragen van de rekening en verantwoor­ding worden de financiële geldstromen een jaar voorafgaand aan de toelating inzichtelijk.

Het lijkt mij ook zinvol om, maandelijks, naast afschriften van de leefgeldrekening ook afschriften van de beheer- en spaarrekening op te vragen en zodoende inzicht te verkrij­gen in de geldstromen gedurende de wettelijke schuldsaneringsregeling. Het opvragen en con­troleren van de rekening & verantwoording is dan een sluitstuk van de controle.

4. VTLB berekening

Hoewel de regels omtrent de vtlb bereke­ning helder en uitgebreid staan beschreven in het halfjaarlijkse vtlb rapport kan de bereke­ning wel tot discussie leiden tussen de bescher­mingsbewindvoerder en de Wsnp-bewindvoer­der. Waar een Wsnp-bewindvoerder er met name op gericht is in de berekening uitsluitend het hoogst noodzakelijke op te nemen, zal de beschermingsbewindvoerder het vtlb zo ruim mogelijk berekend willen hebben. Dit leidt met name tot vragen of discussies over bijzon­dere correcties (die veelal de toestemming van een rechter-commissaris vereisen alvorens ze doorgevoerd kunnen worden in het vtlb). Over bepaalde bijzondere correcties, zoals gemeente­lijke en waterschapsbelasting, beschermingsbe­windkosten, zal er veelal overeenstemming zijn. Dat ligt minder voor de hand bij nabetalingen die in de boedel vloeien, of uitkeringen die met terugwerkende kracht hersteld worden en waarvan dan veelal gemeend wordt dat daar­mee de ontstane tekorten kunnen worden aan­gevuld, terwijl deze tot het inkomen gerekend worden en meegenomen worden in de bereke­ning van de afdracht.

Een correctie voor betaling van alimenta­tie komt voor hangende of voorafgaand aan een nihilstellingsverzoek. Mochten correcties worden toegekend, dan zijn deze slechts zin­vol indien er daadwerkelijk inkomen boven het vtlb is. Indien het inkomen reeds onder het vtlb ligt is het saldo van de boedelrekening geen aansluitende voorziening waaruit deze kosten voldaan kunnen worden. Men dient zich te re­aliseren dat bijzondere correcties voorgaan op de maandelijkse afdracht ten behoeve van de schuldeisers, maar slechts gecorrigeerd kunnen worden in een vtlb en niet op vermogen waarop geen vtlb van toepassing is.

Een andere bijzondere correctie is die van de woonkosten van de schuldenaar. Indien de woonkosten gezien het inkomen te hoog zijn, kan er een extra correctie voor de woonlasten opgevoerd worden. Hieraan wordt, mijns in­ziens terecht, vaak de voorwaarde verbonden dat een schuldenaar serieus omkijkt naar een goedkopere huurwoning.

Ook als een schuldenaar een uitkering van de sociale dienst ontvangt en een meerderjarige persoon laat inwonen of inschrijven op zijn adres kan dit tot budgettaire en afdrachtpro­blemen leiden indien deze persoon geen zelf­standig inkomen uit arbeid heeft. De uitkering wordt gehalveerd. Indien de persoon zelfstan­dig inkomen heeft, leidt dit ook tot wijzigingen van de huurtoeslag, de gemeentelijke lasten en waterschapsbelasting stijgen of wellicht vervalt het recht op kwijtschelding. Als de persoon die zich inschrijft of in komt wonen niet van plan is om de vermindering van inkomsten als gevolg daarvan op te vangen, of kostgeld af te dragen, betekent dit eenvoudig gezegd dat de schulde­naar vanuit zijn vrij te laten bedrag deze kosten van inwoning moet dekken. De beschermings­bewindvoerder krijgt het budget vaak niet meer sluitend. Nu dit de persoonlijke levenssfeer van de schuldenaar raakt, kan een en ander niet door de bewindvoerders worden afgedwongen en dreigt mogelijk een tussentijdse beëindiging van de schuldsanering.

5. Nieuwe schulden gedurende de Wsnp

Indien het beschermingsbewind reeds voor toelating tot de Wsnp is uitgesproken, komt het relatief weinig voor dat er nieuwe schul­den ontstaan, behoudens schulden die voort­vloeien uit bijvoorbeeld verkeersovertredingen of boetes voor zwart rijden; schulden die veelal ontstaan buiten het zicht van de beschermings­bewindvoerder. Minder vaak, alhoewel niet uit­gesloten, ontstaan er schulden door verrekening van inkomen met een uitkering, toeslagen die teruggevorderd worden, en goederen die be­steld worden door de schuldenaar maar die niet betaald kunnen worden. Een beschermings­bewindvoerder kan overeenkomsten, waaruit schulden zijn ontstaan in beginsel vernietigen als de schuldeiser bekend kan zijn met het bewind nu het bewind geregistreerd staat in het curatele en bewindregister. De wederpar­tij had dan kunnen weten van het bewind en had , alvorens over te gaan tot het sluiten een overeenkomst met een handelingsonbevoegde, de beschermingsbewindvoerder kunnen be­naderen. Een gevalletje eigen schuld dikke bult voor de schuldeiser? Voor de schuldenaar dreigt, bij bovenmatige nieuwe schulden, een tussentijdse beëindiging van de wettelijke sa­nering. Hoewel de bevoegdheid bestaat over te gaan tot het vernietigen van bedoelde over­eenkomsten, wordt hier in de praktijk niet veelvuldig gebruik van gemaakt. Dit kan in de aard van de hierboven vermelde schulden lig­gen (boetes, terugvorderingen toeslagen en/of uitkeringen), deze lenen zich vanwege de aard van deze schulden niet voor deze vernietigings­grond. Voor schulden die ontstaan als gevolg van bijvoorbeeld deelname aan vakantieveilin­gen, of onbetaalde bestellingen worden door de beschermingsbewindvoerder vanuit een eigen verantwoordelijkheidsbesef soms alsnog rege­lingen getroffen. Het nog steeds aangaan van financiële verplichtingen die niet passend zijn bij de financiële situatie, is echter niet te ver­enigen met de doelstelling en strekking van de schuldsaneringsregeling. In dergelijke gevallen kan men niet spreken van een saneringsgezinde houding en dreigt tussentijdse beëindiging van de schuldsaneringsregeling.

6. Slot

In de praktijk levert de samenloop van be­schermingsbewind en Wsnp-bewind relatief weinig problemen op. De meeste bescher­mingsbewindvoerders zijn bekwaam in het uit­oefenen van hun taak en zoeken samenwerking met de Wsnp-bewindvoerder om hun client zo goed mogelijk door de schuldsaneringsrege­ling te loodsen. Discussies of miscommunicatie ontstaan indien het beschermingsbewindvoer­derskantoor onvoldoende bekend is met de wet- en regelgeving rond de Wsnp of als een beschermingsbewind pas gedurende de rege­ling opgestart wordt teneinde de tekortkomin­gen van de schuldenaar die tijdens de sanering zijn ontstaan te repareren. Beide bewindvoer­ders dienen tegengestelde belangen en moeten de grenzen van hun beschikkingsbevoegdheden kennen. Een ontstane onenigheid voorleggen aan de rechter-commissaris, kan uitkomst bie­den.

De Wsnp-bewindvoerder kan anderzijds handig gebruik maken van de door de bescher­mingsbewindvoerder gevoerde administratie door bij aanvang van de sanering de rekening en verantwoording van het bewind op te vra­gen. Dit geeft duidelijk inzicht in het ver­loop van de financiële geldstromen gedurende een jaar voorafgaand aan de toelating van de schuldenaar tot de Wsnp. Daarna is het voor een soepel verloop handig dat er duidelijke afspraken bestaan over het aanleveren van de inlichtingen. In de praktijk wordt dat in de meeste gevallen goed afgestemd. Het bij aan­vang van de schuldsaneringsregeling vaststellen wat behoort tot het Wsnp-boedelactief en wat behoort tot het bewindactief schept duidelijk­heid voor alle partijen; zo weet men waar de beschikkingsbevoegdheid van de een begint en die van de ander ophoudt.

Een eventuele verplichting tot afdracht levert gelukkig weinig problemen op. Mijns inziens is er immers geen rechtvaardiging te vinden is voor de situatie dat, indien er sprake is van beschermingsbewind, er ten tijde van het maken van de verslagen door de Wsnp-bewindvoerder achterstanden zijn ontstaan, omdat het inkomen boven het vrij te laten be­drag niet afgedragen wordt. Immers mag van een professioneel gevoerd bewind verwacht worden dat als het inkomen en het vtlb bekend zijn, de afdrachten conform de regels maande­lijks verricht worden, zodat wanneer een verslag wordt opgesteld, gemeld kan worden dat deze verplichting goed wordt nagekomen.

De opvatting dat een herstelbaar sanerings­gebrek geen grond oplevert voor tussentijdse beëindiging leidt tot een nogal gemakzuchtige houding en doet wat mij betreft het statige en eervolle van een Wsnp-sanering teniet. Alleen door het naleven van de verplichtingen, ver­dient een schuldenaar, terecht, een schone lei.

* Helen Schoonbrood is Wsnp-bewindvoer­der bij Verkerk & Vos Bewindvoeringen en zaakbehandelaar bij Uw Vereffenaar B.v.